Янгиликлар
24
Diniy ekstremizm hám terrorizm búgingi kúndegi aktual mashqalalardıń biri
Diniy ekstremizm hám terrorizm búgingi kúndegi aktual mashqalalardıń biri
XX ásirdiń ekinshi yarımında xalıq aralıq kólemde úlken qáўip sıpatında sáўlelendirgen haqıyqatlıqlardan biri, shubhasız, diniy ekstremizm hám odan azıqlanıp atırǵan hám de diniy uranlar menen nıqaplanǵan terrorizm bolıp tabıladı.
Búgingi kúnge kelip, usı xater oǵada keń kólem hám túrme-túr kórinisler kásip etpekte. Adamlar, ayrım halatlarda, oǵan itibarsız hátte, biyparq bolıp qalıp atır. Basqasha aytqanda, «diniy ekstremizm» hám «xalqaro terrorizm» degen túsinikler turmıslıq haqıyqatlıqtıń ajıralmaytuǵın bólegi sıyaqlı qabıl etińip atır. Bul - asa ashınarlı hal, álbette.
Al, nege bunday bolıp atır, degen soraw tuwıladı. Sebebi - XIX ásirdiń aqırlarında lawazımlı shaxslar hám mámleket ǵayratkerlerine qarsı qurallı hújimler kórinisinde payda bolǵan siyasiy terrorizmni búgin hár qádemde ushıratıw múmkin.
XX ásirdiń 60 -jıllarınan baslap, dúnyanıń pútkil-pútkil regionları hár túrli terrorshılıq shólkemleriniń oshaǵına aylana basladı. Maǵlıwmatlarǵa kóre, búgingi dúnyada 500 ge jaqın terrorshılıq shólkemleri iskerlik kórsetip atır. 1968-1980-jıllar dawamında olar 6700 ge jaqın terrorshılıq halatın júzege keltirgen.
Ekspertlerdiń pikrine qaraǵanda, dún'yada iskerlik kórsetip atırǵan terrorshlıq shólkemleriniń júzden aslamı eń zamanagóy qurallar menen jaqsı támiyinlengen iri awqamlardan ibarat. Olar túrli qoparıwshılıqlardı ámelge asırıw processinde óz-ara sheriklik etedi, maǵlıwmatlar almasadı, zárúr jaǵdaylarda, bir-birlerine áskeriy, finanslıq hám basqa formadaǵı járdemdi kórsetedi. Bunday shólkemlerdiń eń irileri qatarına «al-Qaǵıyda», «al-Jihad al-Islamıy», «at-Takfir val-Hijra», «Hizbulloh», «XAMAS» (Palestina islamıy qarsılıq háreketi), «Abu Sayyof» (Filippin), «Azat Achex» hám «Lashkari jihad» (Indoneziya ), «Qurallı islamıy háreket» (Jazair) sıyaqlılardı kirgiziw múmkin. Aqırǵı jıllarda xalıq aralıq kólemde ámel qılıp atırǵan taǵı bir islamıy shólkem - «Hizb at-tahrir al-islamıy»dıń iskerligi tıyanaqlı túrde dúnyanıń túrli mámleketlerindegi terrorshılıq halatında kórinbekte.
Bul mashqala boyınsha elimizde ámelge asırılıp atırǵan jumıslar, sonday-aq, bul tarawdaǵı nızamshılıq iskerligi haqqında aytıp ótiw maqsetke muwapıq. Atap aytqanda, 15.12.2000-jılı Ɵzbekstan Respublikasınıń «Terrorizmge qarsı gúresiw haqqında»ǵı Nızamı qabıl etildi. Bul nızam menen belgilengen tártipte tiyisli oákillikli organlar óz jumısların alıp barmaqta. Atap aytqanda, Ɵzbekstan Respublikası Mámleketlik qáўipsizlik xızmeti, Ɵzbekstan Respublikası Milliy gvardiyası, Ɵzbekstan Respublikası Prezidentiniń Mámleketlik qáўipsizlik xızmeti, ishki isler ministrligi hám basqada organlar tárepinen ámelge asırılmaqta. Ulıwmalastırıp aytqanda bul nızam menen, bul mashqalaǵa qarsı gúresiw tarawındaǵı iskerlik tártibi xám ondaǵı qatnasıwshı sub'ektler shaxslar hámde olardıń qorǵalıwı haqqında norma belgilengen.
Sonday-aq, mámleketimizde axırǵı jıllarda kóplegen reformalar ámelge asırılmaqta. Ɵzbekstan Respublikası Prezidentiniń 01.07.2021-jılǵı PF-6255-sanlı «2021-2026-jıllarǵa rejelestirilgen ekstremizm hám terrorizmge qarsı gúresiw boyınsha Ɵzbekstan Respublikası milliy strategiyasın tastıyıqlaw haqqında»ǵı Pármanı qabıl etildi.
Strategiya tastıyıqlanıwı múnásibeti menen onıń orınlanıwı boyınsha tiyisli tártipte islep shıǵılǵan jol kartası tastıyıqlandı.
Jumaqlap aytqanda, bul maqalaǵa qarsı gúresiw tiyisli mámleket basshıları yaki lawazımlı shaxslarınıń ǵana wazıypası bolıp qalmastan, hár bir shaxs bul tarawdaǵı óziniń minnetlemesin túsinip barıwı, puqaralıq wazıypasın ámelge asırǵan halda sanalı túrde jantasıwı, bul mashqalaǵa qarsı gúresiwde nátiyjeliligin asırıwına isenemiz.
Qaraózek rayonı ádillik bólimi bas másláhátshisi 3-dárejeli yurist A.Iskenderov