Янгиликлар
27
DINIY EKSTREMIZMGE QARSI GÚRESIW
DINIY EKSTREMIZMGE QARSI GÚRESIW
Búgingi kúnde biz jasap atırǵan aymaqta, qońsılas respublikalarda demokratiyalıq, huqıqıy, ekonomikalıq rauajlanıw jolınan qaytarıuǵa qaratılǵan túrli ekstremistlik toparlar bul jerdegi qáwipsizlikti ıdıratıp joq qılıwǵa kúsh salıp kelmekte.
Diniy ekstremizm hám terrorizm qanday formada ámelge asırılmasın, onıń baslı maqseti adamlardı fizikalıq jaqtan joq etiwge, sociallıq-siyasiy jaǵdaydı buzıp, xalıqtı qorqıtıwǵa tiykarlanǵan zorlıq usılı bolıp tabıladı. Sonıń ushın da ekstremizm hám terrorizm gumanistlik, demokratiyalıq, ádalatlıq ideyaların insaniyattıń ómirine, den sawlıǵına, aymaqlıq tınıshlıǵına qáwipsizligine qarsı qaratılǵan kúsh bolıp esaplanadı.
Házirgi kúnde ǵárezsiz rawajlanıw jolına túsken mámleketlerdiń demokratiyalıq rawajlanıwın kóre almaytuǵın jawız kúshler usınday terrorshılıq jol menen óz maqsetlerine erisiwge umtılıp kiyatır.
Sonlıqtanda diniy ekstremizm hám terrorizm pútkil dún'ya júzi xalqınıń progressiv kúshleri tárepinen qaralanıp hám olarǵa qarsı sharalar kórilmekte. Qáwipli ekstremizm hám terrorizm dún'yada turaqlı rawajlanıw hám milletaralıq tatıwlıqqa málim bir qáwip-qáterlerdi júzege keltirmekte. Bul bolsa olardıń saplastırılıwı ushın birgelikte ámeliy sheshim tabıwdı talap etpekte. Sol maqsette sońǵı jılları bir qatar joybarlar ámelge asırılıp, pikirlesiw toparları shólkemlestirildi. Ózbekstan ekstremizmge hám radikalizmge qarsı gúresiwge globallıq qáwipsizlikti támiyinlewdiń áhmiyetli shárti sıpatında qarap, usı processtiń turaqlı qatnasıwshısı hám intakeri bolıp kelmekte.
Prezident Sh.Mirziyoev ullı minberden turıp, xalıqaralıq terrorizm hám ekstremizmniń tiykarın basqa faktorlar menen birge jawızlıq hám ayawsızlıq quraytuǵının, sonıń ushın, jaslardıń oy-órisin aǵartıwshılıq tiykarında qáliplestiriw hám tárbiyalaw eń áhmiyetli wazıypa ekenin ayrıqsha atap keledi.
Anıqraq aytqanda, mámleketimiz basshısı 2017-jılı sentyabr' ayında BMSh Bas Assambelyasınıń 72-sessiyasında shıǵıp sóylegen sózinde jaslardıń óz potencialın júzege shıǵarıw ushın zárúr sharayatlar jaratıw zorlıq ideyası «virusı» tarqalıwınıń aldın alıwǵa xızmet etetuǵının atap ótti. Jas áwladtı sociallıq qollap-quwatlaw, onıń huqıq hám minnetlerin qorǵaw baǵdarındaǵı kóp tárepleme birge islesiwdi rawajlandırıw maqsetinde BMShtıń Jaslar huqıqları haqqındaǵı xalıqaralıq konvenciyanı islep shıǵıwdı usınıs etti.
Terrorizmge alıp keletuǵın hár qıylı faktorlarǵa qarsı gúresiw maqsetinde BMSh, EQBSh sıyaqlı bir qatar xalıqaralıq shólkemlerdiń tiyisli qararları qabıl etilgen. Usı huqıqıy hújjetlerde terroristlik propagandalarǵa qarsı gúresiw ushın keń kólemli xalıqaralıq mexanizmniń engiziliwi názerde tutılǵan. Bul óz gezeginde tınıshlıqtı hám qáwipsizlikti bekkemlewge qaratılǵan milliy háreketler baǵdarlamaların islep shıǵıw hám jaslar siyasatın rawajlandırıw imkaniyatın bermekte.
Xalıqlar hám mámleketlerdiń ózine tán mádeniyatı, tili, dini hám turmıs tárizinde ózine tánlikler bar. Terrorizmge alıp keletuǵın qáwipli ekstremizm hám radikalizm tásirine túsip qalıp atırǵanlar da túrli qatnaslarǵa iye. Sonıń ushın mámleketler kesiminde milliy baǵdarlamalardı hám strategiyalardı islep shıǵıw arqalı bul illetke qarsı gúresiw zárúr. Házirgi kúnde 15 ten aslam el óziniń milliy háreket baǵdarlamasın islep shıqqan. Keleshekte bul baǵdardaǵı jumıslar izbe-iz dawam ettiriledi. Al, keskin jaǵdaylar, awır sociallıq-ekonomikalıq jaǵday xalıq arasında jumıssızlıqtıń kóbeyiwine alıp keledi. Nátiyjede, ásirese, jaslar arasında migraciya jedellesedi. Ol málim bir dárejede Oraylıq Aziya ellerine de tán ulıwma qásiyet.
Regionımız mámleketleri birden-bir rawajlanıw tendenciyasına iye. Oraylıq Aziyada terrorizmge alıp keletuǵın qáwipli ekstremizm hám terrorrizmniń aldın alıwǵa óz-ara maqul qatnaslardı islep shıǵıw, húkimetler arasındaǵı birge islesiwdi keńeytiw, jaslarda terrorizm ideologiyasına hám ekstremistlik háreketke qarsı nátiyjeli immunitetti payda etiw arqalı erisiw múmkin.
Elimizde jaslarǵa baylanıslı mámleketlik siyasattı ámelge asırıwǵa ayrıqsha itibar qaratılıp kelinbekte. Oraylıq Aziya húkimetleri hám jaslar shólkemleri arasında jolǵa qoyılǵan konstruktivlik birge islesiw bul baǵdarda xalıqaralıq birge islesiw boyınsha is-háreketlerdiń tiykarın quramaqta.
Media mákan álle qashan belgili ideyalardı, qádiriyatlar hám isenimlerdi xoshametlewde áhmiyetli tásir kórsetetuǵın faktorǵa aylanıp úlgergen. Sonıń ishinde, sociallıq tarmaqlar ózinde usınday imkaniyatlardı jámlegen. Bunnan buzǵınshı ideyanıń úgit-násiyatshıları ǵárezli maqsette paydalanbaqta. Mısal retinde, internet terroristler ushın jańa aǵzalardı tabıw, jallaw, oqıtıw, qarjı toplaw, terroristlik háreketler shólkemlestiriwdiń tiykarǵı quralına aylanǵan. Jańa telekommunikaciya texnologiyaları túrli toparlar arasında tez maǵlıwmat almasıw, jumıs sheńberin keńeytiw hám psixologiyalıq tásir kórsetiw imkaniyatın bermekte.
Timur Esbergenov, Qońırat rayonı Ádillik bólimi