Савол: Ота-онам биринчи гуруҳ ногирони. 2 йил олдин оилавий келишмовчиликларга кўра улардан аразлаб алоҳида яшай бошладим. Вояга етганлигим, меҳнатга лаёқатли бўлганлигим учун ота-онам таьминотини ўйлашга, уларга ғамхўрлик қилишга мажбурманми?
Е.Пўлатов, Қўнғирот тумани
Жавоб: Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга мухтож ўз ота-онасига таьминот беришлари ва улар тўғрисида ғамхўрлик қилишлари шарт. Ота-онасининг давлат ва нодавлат муассасалари қарамоғида эканлиги вояга етган меҳнатга лаёқатли болаларни ва ота-она ҳақида ғамхўрлик қилиш ва уларга моддий ёрдам кўрсатиш мажбуриятидан озод қилмайди. Оилада ота-она ва болалар ўртасида юзага келадиган муносабатлар, табиийки,бир-бирига ёрдам кўрсатиш, бир-бирини қўллаб-қувватлаш хамжиҳатлик хамда ихтиёрликка асосланган бўлишини тақазо этади.
Савол: Хотиним билан 3 йил олдин ажрашганман. Ўртамизда 2 та фарзандимиз бор. Хотиним болаларни кўришимга йўл қўймайди. Ахир мен болаларнинг отасиман. Уларни кўришга ҳаққим борми?
Б.Мажитов, Шуманай тумани
Жавоб: Бола отаси, онаси, бобоси, бувиси, ака-укалари, опа-сингиллари ва бошқа қариндошлари билан кўришиш ҳуқуқига эга. Ота-онасининг никоҳдан ажралиши никоҳнинг хақиқий эмас деб топилиши ёки ота-онанинг бошқа-бошқа яшаши боланинг ҳуқуқларига таьсир қилмайди. Ота ва она алоҳида яшаган ҳолда бола уларнинг хар бири билан кўришиш ҳуқуқига эга. Ота-она турли давлатларда яшаган тақдирда ҳам бола улар билан кўришиш ҳуқуқига эга. Фавқулодда вазиятларга тушиб қолган бола (ушлаб туриш, қамоққа олиш, ҳибсга олиш, даволаш муассасаларида бўлиш ва бошқа ҳолларда) ўз ота-онаси ва бошқа қариндошлари билан қонунда белгиланган тартибда кўришиш ҳуқуқига эга.
Савол: Эрим билан ажрашганман, у бошқа аёл билан қонуний никоҳда туради. Шу никоҳдан туғилган 3 та фарзанди бор. Мен билан эрим ўртамизда битта қизимиз бор. Қизимга суд орқали оталик белгилаганман. Қонуний фарзандлари билан қизимнинг ҳуқуқи тенгми ёки қонуний фарзандларининг ҳуқуқи устунми?
Ж.Маткаримова, Мўйноқ тумани
Жавоб: Оила кодексининг 61 ва 62-моддаларида назарда тутилган тартибда оталик белгиланганда болалар ота-онаси ва уларнинг қариндошларига нисбатан ўзаро никоҳда бўлган шахслардан туғилган болалар билан тенг ҳуқуқ ва мажбуриятларга эга бўладилар. Мазкур модда оталик отанинг ўз истаги билан ёки суд тартибида аниқлангандан сўнг, никоҳсиз туғилган болаларга никоҳда туғилган болалар билан тенг ҳуқуқларини беради. Болаларнинг насл-насаби факти боланинг отаси туғрисидаги ёзув билан тасдиқланади, бу билан бола отанинг қариндошлари сирасига киради. Бу шуни англатадики, никоҳда туғилган болалар ота ва унинг қариндошларига нисбатан қандай ҳуқуқларга эга бўлсалар никоҳсиз туғилган болалар хам худди шундай ҳуқуқларга эга бўладилар. Лекин бу нарса боланинг ҳамма ҳуқуқларига эмас, балки фақат мулк ва мерос ҳуқуқларигагина тегишлидир.
Савол: Эрим билан 10 йил олдин ажрашиб кетганман. Ўғлимни ўзим катта қиляпман. Отаси хабар олмаганлиги учун уни танимайди ҳам. Ўғлим менинг фамилиямда бўлишини хоҳлайди. Эримнинг қайердалигини билмайман. Унинг рухсатисиз ўғлим менинг фамилиямга ўтса бўладими?
У.Бегжанов, Қўнғирот тумани
Жавоб: Агар ота-она алоҳида яшаса ва бола билан бирга яшовчи ота (она) болага ўз фамилиясини беришни хохласа, васийлик ва хомийлик органи бу масалани боланинг манфаатларини ва она (ота)нинг фикрини хисобга олган холда хал қилади. Ота ёки онанинг турган жойини аниқлаш мумкин бўлмаганда, улар ота оналик ҳуқуқидан махрум қилинганда, муомалага лаёқатсиз деб топилганда, шунингдек ота ёки она болага таьминот бериш ва уни тарбиялаш мажбуриятларини бажаришдан узрсиз сабабларга кўра бўйин товлаган ҳолларда ота ёки онанинг фикрини ҳисобга олиш шарт эмас. Агар бола ўзаро никоҳда бўлмаган шахслардан туғилган ва оталик қонуний тартибда белгиланмаган бўлса, васийлик ва ҳомийлик органи боланинг манфаатларини эьтиборга олиб, унинг фамилиясини отанинг мурожаат қилган давридаги фамилиясига алмаштириш учун рухсат беришга хақли. Ўн ёшга тўлган боланинг исми ёки фамилиясини ўзгартиришга фақат унинг розилиги билан йўл қўйилади.
Саволларга Қўнғирот тумани 1-сон ФҲДЁ бўлими мудираси А.Бабажанова жавоб берди.