Янгиликлар
25
Ózbekstan Respublikasınıń «Hákimshilik tártip-qaǵıydalar haqqında»ǵı nızamı.
Ózbekstan Respublikasınıń «Hákimshilik tártip-qaǵıydalar haqqında»ǵı nızamı
Ózbekstan Respublikası «Hákimshilik tártip-qaǵıydalar haqqında»ǵı 2018-jıl 8-yanvar kúngi nızamınıń maqseti hákimshilik tártip qaǵıydaların ámelge asıraw tarawındaǵı munasebetlerdi tártipke salıw hám tiykarǵı waziypaları hákimshilik organları menen munasebetlerde nızam ústemliligi hám fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń huquqları hám nızam máplerin táminlewden ibarat.
Hákimshilik tártip-qaǵıydaları Ózbekstan Respublikası Konstituciyasına, usı nızam hám basqada nızam hújjetlerine muwapıw ámelge asrılıwı kerek. Hákimshilik isin júritiw waqtında fizikalıq hám yuridikalıq shaxslarǵa kórsetiletuǵın tásir sharaları hákimshilik uyım tárepinen kózlengen nızamshılıq maqsetke erisiw ushın mas hám jeterli bolıwı hámde juwapker shaxslarǵa imkanı bolǵansha qıyınshılıq tuwdırmaslıǵı kerek. Hákimshilik isin júritiw dawamında jjuwapker shaxslar tárepinen usınıs etilgen haqıyqıy jaǵdaylar haqqındaǵı hújjetler hám maǵlıwmatlar túri spatlanbaǵanǵa shekem isenimli esaplanadı.
Juwapker shaxs tárepinen usınıs etilgen hújjetler hám maǵlıwmatlardıń haqıyqatlıǵına gúman tuwılǵan jaǵdayda, hákimshilik uyım olardıń isenimliligin erken túrde hám óz esabınan tekseriw ushın sharalar kóredi. Hákimshilik isin júrgiziw dawamında juwapker shaxs tárepinen usınıs etilgen hújjetler hám maǵlıwmatlardıń haqıyqatlıǵın tastıyıqlawshı qosımsha materiallar talap qılıw, eger nızamda bunday talap belgilenbegen bolsa, qadaǵan etiledi.
Hákimshilik uyım juwapker shaxsqa hákimshilik hújjetin qabıl qılıw ushın áhmiyetke iye bolǵan barlıq jaǵdaylar ústinen óz pikirin bildiriw imkániyatın beriwi shárt delingen. Hákimshilik tártip-qaǵıydaları ashıq, haqıyqat hám juwapker shaxslar ushın túsinikli bolıwı lazım. Hákimshilik uyımlar hákimshilik tártip-qaǵıydaları haqqındaǵı axborottan mámleket hákimiyatı hám basqarıw uyımları xızmetiniń ashıqlıǵı haqqındaǵı nızam hújjetlerinde belgilengen usıllar arqalı erkin paydalanıwın táminlew shárt.
Juwapker shaxslarǵa májbúriyatlar arqalı qıyınshılıq tuwdırıw, tek ǵana rasmiy qaǵıydalar hám talaplarǵa ámel qılıw maqsetinde olarǵa huquqlar beriwi sheklew yaki olardıń huquqların basqasha tárizde sheklew hákimshilik uyımlarǵa qadaǵan etiledi. Hákimshilik uyımlar juwapker shaxslarǵa ilgeri usı shaxslar tárepinen basqa háreketler dógereginde orınlanǵan talaplardı qoyıwǵa haqılı emes.
Hákimshilik uyımǵa hákimshilik tártip-qaǵıydaların ámelge asırıw ushın basqa hákimshilik uyımlardan hámde ózge uyımlardan hújjetler hám maǵlıwmatlar alıw talap etilgen hallarda, hákmshilik isin júritiw bir ayna principi boyınsha ámelge asırılıp, bunda hákimshilik uyımlardıń zárúr hújjet hám maǵlıwmatların erkai ráwishte juwapker shaxslardıń qatnasıwısız, mekemeler óz-ara birgelikte nızam hújjetlerinde názerde tutılǵan hallardan tısqarı.
Hújdanı menen háreket qılıwshı juwapker shaxslardıń hákimshilik hújjetke bolǵan isenimi nızam menen qorıqlanadı. Hákimshilik uyım hákimshilik ıqtıyarlıqtı nızam hújjetlerinde belgilengen sheńberde ámelge asırıw shárt. Hákimshilik uyım hákimshilik isin tuwrı sheshiw ushın áhmiyetke iye bolǵan barlıq huquqıy jaǵdaylardı hár tárepleme, tolıq hám haq tekseriq shárt. Hákimshilik hújjetler hám hákimshilik háreketler hákimshilik tártip qaǵıydalardıń principlerine muwapıq bolıwı kerek.
Hákimshilik tártip tárepleri principlerge tuwrı kelmese hákimshilik hújjetlerdiń hám hákimshilik háreketlerdiń biykar qılınıwına yaki qayta kórip shıǵılıwına alıp kenledi. Hákimshilik uyımlar hákimshilik isin júritiwde nızam hújjetlerinde óz wákilligine kiritilgen máseleler ústinen ámelge asıradı. Hákimshilik isin júrgiziw qatnasıwshıları tómendegilerden ibarat: xákimshilik uyım, qabıl qılınıp atırǵan hákimshilik hújjet yaki ámelge asırılıp atırǵan háqimshilik háreket ózine qaratılǵan shaxs, huquqları hám nızamlı máplerine hákimshilik hújjet yamasa hákimshilik háreketten qabardar bolǵan yaki qabardar bolıwı múmkin bolǵan shaxs. Hákimshilik uyım úshinshi shaxslardı háqimshilik isin júritiwde qatnasıwǵa óz baslamasına yaki juwapker shaxstıń iltimasnamasına kóre shaqırtılıwı múmkin. Yuridikalıq shaxslar hákimshilik isin júrgiziwde nızam hújjetlerinde, tiyisli hújjetlerinde yaki nızamǵa muwapıq berilgen hám rasmiylestirilgen isenimnamada belgilengen wákillikleri sheńberinde háreket qılıwshı óz wákilleri arqalı qatnasadı.
Juwapker shaxslar hákimshilik is materialları menen tanısıw, olardan kóshirmeler alıw, nusqa kóshiriw, qaytıs qılıw tuwrasında arz qılıw, dáliller usınıs etiw, dálillerdi tekseriwde qatnasıw, hákimshilik isin júrgiziwde qatnasıw basqa shaxslarǵa sawallar beriw, háqimshilik isin júrgiziw boyınsha arz qılıw, iltimas namalar beriw, hákimshilik uyımlarǵa awızeki hám jazba túsinikler beriw, hákimshilik isin júrgiziw dawamında kelip shıǵatuǵın barlıq máseleler boyısha óz pikirin bayan etiw, basqa juwapker shaxslardıń arzaları, iltimasnamaları hám pikirlerine narazılıq bildiriw, hákimshilik hám processual hújjetler, sonday aq háqimshilik háreketler ústinen shikayat qılıw huquqına iye. Hákimshilik uyımlarda hákimshilik isin júrgiziw ózbek tilinde, qaraqalpaq tilinde yaki sol jerdegi jasawshı xalıqtıń sóyleytuǵın tilinde alıp barıladı.
Hákimshilik isin júrgiziwde qatnasıwshı juwapker shaxslar usı nızamnıń 31-statyasında názerde tutılǵan tiykarlardan biri bar bolǵan jaǵdayda, hákimilik uyımnıń juwapker shaxsı hám hákimshilik isti sheshiwde kómeklesip atırǵan shaxslardı qaytıs qılıw haqqında jazba túrde arza beriwge haqılı. Hákimshilik isin júrgiziwde dáliller hákimshilik isti tuwrı sheshiw ushın áhmiyetke iye bolǵan huquqıy jaǵdaylar haqqında hár qanday maǵlıwmatlardan ibárat. Hákimshilik uyımnıń hákimshilik isin kórip shıǵıp atırǵan juwapker shaxs hár tárepleme hám tuwrı kórip shıǵıw ushın zárúr bolǵan dálillerdi jıynawdı ámelge asıradı.
Hákimshilik uyım tek ǵana háqimshilik isin tuwrı sheshiw ushın áhmiyetke iye bolǵan dálillerdi kórip shıǵıwǵa qabıl qıladı. Eger nızam hújjetlerinde basqasha qaǵıyda názerde tutılmaǵan bolsa, hákimshilik uyım múmkin bolǵanınsha qısqa múddetlerde, lekin arza hákimshilik uyımda dizimge alınǵan kúnnen baslap, hákimshilik hújjet hákimshilik uyım usınısı menen qabıl qılınǵan jaǵdayda, mánzilli hákimshilik isin júrgiziw baslanǵanlıǵı haqqında tiyisli tárizde xabardar qılınǵan kúnnen baslap otız jumıs kúninen keshiktirmey háqimshilik isin kórip shıǵadı hám hákimshilik hújjetti qabıl qıladı. Hákimshilik uyım hákimshilik isin júrgiziwde tómendegi jaǵdaylarda toqtatıp turıwǵa haqılı. Puqaralıq, ekonomikalıq, háqimshilik yaki jinayat sudı jumısların júritiw tártibinde kórilip atırǵan is ústinen sudtıń sheshiwshi qararı qabıl qılınǵanǵa shekem hákimshilik isin kóriw múmkin bolmaǵanda: Hákimshilik isin júrgiziwde qatnasıwshı fizikalıq shaxs qaytıs bolǵanda, eger huquqıy miyrasqorlıqqa jol qoyılǵan jaǵdayda yaki hákimshilik isin júrgiziwde qatnasıp atırǵan yuridikalıq shaxs qayta shólkemlesirilgende.
Qátelerdi tuwrılaw hám jetispey atırǵan hújjetlerdi usınıw imkániyatı berilgende;
Juwapker shaxslardıń keshirimli sebeplerge kóre kelmegenligi, eger olardıń qatnasıwı hákimshilik isin júrgiziwdi juwmaqlaw ushın zárúr bolǵanda;
Juwapker shaxstıń talaplarına kóre hákimshilik uyım tárepinen ekspertiza tayarlanǵanda;
Hákimshilik isin júrgiziwde toqtatıp turıw haqqındaǵı xabar juwapker shaxslarǵa bir neshe kún ishinde jiberiledi. Hákimshilik isin júrgiziwde toqtatıp turıw haqqındaǵı xabar processual hújjet bolıp esaplanadı. Hákimshilik isin júrgiziwdi toqtatıp turıw Hákimshilik isin júrgiziw mújjetleriniń ótip ketiwi toqtatılıwına alıp keledi.
Hákimshilik isin júrgiziwdi toqtatıp turıwǵa tiykar bolǵan jaǵdaylar saplastırılǵanan keyin, hákimshilik isin júrgiziw tiklenedi. Hákimshilik isin júrgiziwdi tiklew haqqındaǵı xabarnama juwapker shaxslarǵa bir neshe kún ishinde jiberiledi. Hákimshilik isin júrgiziw tiklengen kúnnen hákimshilik isin júrgiziw múddetleriniń ótiwi dawam etedi.
Hákimshilik uyım tómendegi jaǵdaylarda hákimshilik isin júrgiziwdi juwmaqlawı shárt:
Hákimshilik isi háqimshilik uyımda kóriw ushın tiyisli bolmasa;
Hákimshilik isin júrgiziwdiń tek ǵana bir qatnasıwshıları qatnasındaǵı, tek ǵana bir predmet hám tek ǵana bir tiykarlar boyınsha hákimshilik isi joqarı turıwshı hákimshilik uyımınıń yaki sudtıń is júritiwinde bolsa;
Hákimshilik is wákilligi hákimshilik uyımǵa qayta jiberilgen bolsa yaki hákimshilik isin júrgiziwdiń tek ǵana bir qatnasıwshıları qatnasındaǵı, tek ǵana bir predmet hám tek ǵana bir tiykarlar boyınsha hákimshilik isi usı bolıp atırǵan isti sheshiwge wákilligi bolǵan basqa hákimshilik uyımınıń is júrgiziwinde bolsa;
Usı háqimshilik uyımda hákimshilikisi ústinen hákimshilik isin júrgiziwdiń tek ǵana bir qatnasıwshıları menen tek ǵana bir predmet hám tek ǵana bir tiykarlar boyınsha hákimshilik hújjet qabıl qılınǵan bolsa; arza yaki hákimshilik shikayat usınǵan shaxs tárepinen shaqırıp alınsa; háqimshilik isin júrgiziw qatnasıwshılardıń huquqıy jaǵdayı ózgeriw nátiyjesinde hákimshilik isi boyınsha hákimshilik hújjetti qabıl qılıw múmkin bolmay qalsa; háqimshilik isin júrgiziwdi juwmaqlaw ushın qatnasıwı zárúr bolǵan juwapker shaxslar keshirimli sebeplerge kóre kelmese; juwapker shaxs bolmasa hám usı jaǵdayda iste qatnasıwshı fizikalıq shaxs qaytıs bolǵanlıǵı yaki yuridikalıq shaxs tamamlanǵanlıǵı nátiyjesinde huquqıy miyraslıqqa jol qoyılmasa.
Hákimshilik isin júrgiziwdi juwmaqlaw processual hújjet penen rásmiylestiriledi. Hákimshilik isin júrgiziwdi juwmaqlaw haqqındaǵı xabar juwapker shaxslarǵa bir jumıs kúni ishinde jiberiledi.
Qaraózek rayonı ádillik bólimi
YuXKO baslıǵı A.Reymov r