Янгиликлар
22
Ózbekstan Respublikasınıń 2014-jıl 14-may kúngi «Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası haqqında»ǵı 371-sanlı Nızamı haqqında
Ózbekstan Respublikasınıń 2014-jıl 14-may kúngi «Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası haqqında»ǵı 371-sanlı Nızamı haqqında
Mámleketimizdi demokratiyalıq jańalawdıń búgingi basqıshındaǵı eń áhmiyetli jónelislerden biri bul – nızam ústinligi hám nızamlılıqtı bekkemlew, shaxs huqıqı hám máplerin isenimli qorǵawǵa qaratılǵanlıǵı esaplanadı. Hár bir puqara Konstituciya hám Nızamlarǵa sózsiz ámel qılıwı demokratiyanıń tiykarǵı principlerinen esaplanadı, nızamlarǵa húrmet, boysınıw bolsa, eń aldın, huqıqıy mádeniyat dárejesine baylanıslı.
Xalqımızda “Kesellikti emlegennen kóre, onıń aldın alǵan jaqsı” degen hikmetli naqıl bar. Albette, balaǵa yaki endi huqıqbuzar-jınayatshıǵa onıń málim bir is-háreketi unamsız minez-qulqı yamasa huqıqbuzarlıq ekenligi, onıń aqıbetleri túsindirilse, sadır etiliwi múmkin bolǵan kewilsiz jaǵdaydıń aldı alınǵan bolar edi.
Ózbekstan Respublikasınıń 2014-jıl 14-may kúngi «Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası haqqında»ǵı 371-sanlı Nızamınıń maqseti usı saladaǵı múnasebetlerdi tártipke salıwǵa qaratılǵan bolıp, keleshekte júzege keliwi múmkin bolǵan huqıqbuzarlıqlardıń aldın alıwǵa qaratılǵan.
Sonı aytıp ótiw kerek, usı Nızamǵa kóre, huqıqbuzarlıqlar profilaktikası degende huqıq-tártipti saqlaw hámde bekkemlew, huqıqbuzarlıqlardı anıqlaw, olardı saplastırıw, sonday-aq, huqıqbuzarlıqlardıń sadır etiliwi sebeplerin hám olarǵa imkan berip atırǵan shárt-shárayatlardı anıqlaw, saplastırıw maqsetinde qollanılatuǵın huqıqbuzarlıqlar ulıwmalıq, arnawlı, jeke tártiptegi hám viktimologik profilaktikasınıń huqıqıy, sociallıq, strukturalıq hám basqa is-ilájları sisteması túsiniledi.
Huqıqbuzarlıqlar profilaktikasınıń tiykarǵı pricipleri retinde nızamlılıq, insanıylıq, sistemalılıq, isendiriw usılınıń ústinligi, tásir kórsetiw is-ilájların parqlaw hám jeke tártipte qaraw belgilengen.
Nızamda huqıqbuzarlıqlar profilaktikasın támiynleytuǵın mákemelerdiń dizimi keńeyttirildi. Olardıń qatarına, huqıqbuzarlıqlar profilaktikası menen hárdayım shuǵıllanıwshı huqıqtı qorǵawshı uyımlar menen birge miynet hám xalıqtı sociallıq qorǵaw, bilimlendiriw, den sawlıqtı saqlaw sistemasın mámleket tárepinen basqarıw uyımları hám den sawlıqtı saqlaw mákemeleride kiritildi. Sebebi qaysı bir shaxstıń huqıqbuzar bolıp jetilisiwine bilim hám tarbiyanıń jaqsı jolǵa qoyılmaǵanı, bilim alıwshılar bos waqtınıń maqsetli shólkemlestirilmegenligi, sonday-aq bilimlendiriw mákemesin pitirgennen soń jumıs penen támiynlenbegenlik sıyaqlı faktorlar tásir ótkizedi.
Bunday kemshiliklerge jol qoymaw maqsetinde Nızamda bilimlendiriw, den sawlıqtı saqlaw mákemeleriniń ishki isler uyımları menen huqıqbuzarlıqlar profilaktikasındaǵı birge islesiwiniń anıq mexanizmleri belgilep berilgen. Atap aytqanda, Nızamnıń 17-statyasına kóre, bilimlendiriwdi mámleket tárepinen basqarıw uyımları hám bilimlendiriw mákemeleri ishki isler uyımlarına huqıqbuzarlıqlar faktleri haqqında, adamlardıń ómirine yáki den sawlıǵına qáwip salatuǵın shańaraq turmıslıq dawlar haqqında hám shańaraq turmıslıq múnasebetler salasındaǵı huqıqbuzarlıqlar haqqında, bilim alıwshı shaxs unamsız minez-qulqqa hám huqıqbuzarlıq sadır etiwge tartılǵanlıǵı haqqında, huqıqbuzarlıq sadır etiwge meyil bolǵan shaxslar haqqında xabar qılıwı shártligi bekkemlengen.
Sonday-aq, Nızam huqıqbuzarlıqlar profilaktikasında puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımları, mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler hám puqaralardıń qatnasıwına ruxsat beredi. Mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemler hám puqaralar huqıqbuzarlıqlar profilaktikasın ámelge asırıwshı hámde onda qatnasıwshı uyımlar hám mákemelerge kómeklesiw hámde zárúr jardemdi kórsetiw jolı menen huqıqbuzarlıqlar profilaktikasında qatnasıw múmkinligi belgilep qoyıldı.
Sonıń menen bir qatarda, Nızamda huqıqbuzarlıqlardıń jeke tártiptegi profiliktikası, onı qollaw shártleri hám tiykarlarına ayrıqsha itibar berilgen. Bunda unamsız minez-qulqlı, huqıqbuzarlıq sadır etiwge mayıl bolǵan, huqıqbuzarlıqlar sadır etken shaxslardı anıqlaw, olardıń esabın júritiw hám olarǵa tarbiyalıq jaqtan tásir kórsetiwge qaratılǵan iskerlik kózde tutılǵan.
Huqıqbuzarlıqlardıń jeke tártiptegi profiliktikası is-iláljları retinde profilaktika sawbeti, rásmiy eskertiw, huqıqbuzarlıqlardıń sadır etiliwi sebepleri hám olarǵa imkán berip atırǵan shárt-shárayatlar haqqında xabardar etiw, sociallıq reabilitaciya qılıw hám sociallıq maslastırıw, profilaktik esapqa alıw, májbúriy emleniwge jiberiw, májbúriy qadaǵalaw hám basqalar belgilengen.
Nızamǵa tiykar, ózine qarata huqıqbuzarlıqtıń jeke tártiptegi profilaktikası is-ilájları qollanılıp atırǵan shaxslar ózine qarata qollanılıp atırǵan huqıqbuzarlıqtıń jeke tártiptegi profilaktikası is-ilájlardıń tiykarları hám huqıqıy aqıbetlerin biliwge, ózine qarata toplanǵan hújjetler hám basqa materiallar menen tanısıwǵa, iltimaslar qılıwǵa, yuridikalıq jardem alıwǵa, huqıqbuzarlıqlar profilaktikasın tuwrıdan tuwrı ámelge asırıwshı uyımnıń yáki mákemeniń qararları, lawazımlı shaxslardıń háreketleri (háreketsizligi) ústinen nızam hújjetlerinde belgilengen tártipte shikáyat qılıwǵa haqlı ekenlikleri qatań belgilep qoyıldı.
Nızam huqıqbuzarlıqlar profilaktikasın ámelge asırıwda shaxslardıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı mápleri shekleniwine, jawız yáki insan qádir-qımbatın kemsitiwshi мámilede bolıwǵa, jeke ómir, jazıspalar, telefonda sóylesiwler, pochta, telegrag xabarları hám basqa xabarlar sır saqlanıwı, bir orınnan ekinshi orınǵa erkin kóshiw hám jasaw ornın tańlaw, sonday-aq jeke qolqatılmaslıǵı, úy-jay qolqatılmaslıǵı buzılıwına jol qoymaydı.
Ulıwma, Nızam huqıqbuzarlıq hám jınayatshılıqqa qarsı ulıwma gúresiw imkániyatın kúsheyttiredi, huqıqbuzarlıqlar profilaktikası nátiyjeliligine, puqaralarda nızamǵa húrmet hámde nızamǵa boysınıw kónikpesin bekkemlewge unamlı tásir etedi.
Bir sóz benen aytqanda usı Nızam puqaralarǵa olardıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı mápleri qorǵalıwın támiynlewge, túrli qáwiplerden qorǵalǵan halda tınısh-tatıw ómir keshiriwge, jumıs penen támiynleniw kepilliklerin kúsheytiwge, bilim alıwshı shaxslardıń bántligi hám bos waqtın mazmunlı ótkeriliwin támiynlewge, salamat turmıs tárizin keshiriwleri ushın xızmet qıladı.
Shımbay rayonı ádillik bólimi
yuridikalıq xızmet kórsetiw
orayı bas yuriskonsultı D.T.Yerjanov