Янгиликлар
15
Jańa redakciyadaǵı Ózbekstan Respublikası Konstituciyası 2023-jıl 30-aprel kúni ótkerilgen Ózbekstan Respublikası referendumında ulıwmaxalıqlıq dawıs beriw arqalı qabıl etilip, usı jıldıń 1-may sánesinen kúshke kirdi.
Jańa redakciyadaǵı Konstituciya tikkeley xalıq tárepinen qabıl etilip, tariyxımızda tuwrıdan-tuwrı ámelge kiritilgen birinshi hújjet boldı.
Bunıń eń áhmiyetli tárepi, jańa redakciyadaǵı Konstituciyaǵa múnásibet bildirilgende bársheniń dawısı birdey statusqa hám kúshke iye ekenliginde bolıp tabıladı. Yaǵnıy, Konstituciya dodalaw processinde puqara qaysı kásipte, qanday lawazımda bolıwına qaramastan, hár bir insannıń tańlawı hám pikiri áhmiyetli hám sheshiwshi boldı.
Konstituciyada Ózbekstan - suveren, demokratiyalıq, huqıqıy sociallıq mámleket ekeni qatań belgilendi. Kúshli sociallıq qorǵaw hám mútájlerge ǵamxorlıq - mámleket siyasatınıń zárúrli baǵdarı bolıp esaplanadı.
Tariyxımızda dáslepki ret Ózbekstan - sociallıq mámleket dep belgilendi. Yaǵnıy, insanǵa itibar hámde ǵamxorlıq - mámleket hám jámiyettiń eń tiykarǵı minneti ekeni bekkemlendi.
Bunnan tısqarı, hesh kim sudtıń qararısız hám nızamǵa qayshı túrde turaq-jayınan ayrılıwı múmkin emesligi, turaq-jayınan ayırılǵan múlk iyesine turaq-jaydıń qunı hámde ol kórgen zıyanlardıń ornı nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda hám tártipte aldınan hámde teń bahada (bazar bahasında) qaplanıwı támiyinleniwi kepillendi.
Bilim alıw huqıqı hám múmkinshiligi keńeytirildi, oqıtıwshılar konstituciyalıq statusqa iye boldı.
Sol sebepli jańa redakciyadaǵı Konstituciyamızdıń 52-statyasında mámleket oqıtıwshılardıń ar-namısı hám qádir-qımbatın qorǵaw, olardıń sociallıq hám materiallıq párawanlıǵı, kásiplik jaqtan jetilisiwi haqqında ǵamqorlıq etiw minnetlemesi kúsheytirildi.
Bul qaǵıydalar mámleketimizdegi 685 mıńnan artıq oqıtıwshılardıń professional ósiwi hámde sociallıq hám materiallıq qollap-quwatlanıwı olardıń jámiyettegi sociallıq mártebesi, abırayın jánede asırıwǵa xızmet etedi.
Haqıyqattan da, Jańa Ózbekstan sharayatında jańa redakciyadaǵı Konstituciyanıń eń zárúrli tárepleri insan, onıń turmısı, erkinligi, qadır-qımbatı, qol qatılmas huqıqları hám máplerin támiyinlew, erkin hám ádalatlı puqaralıq jámiyetin rawajlandırıw hámde demokratiyalıq huqıqıy mámleket qurıw menen baylanıslı ózgerisler menen zárúrli áhmiyetke iye.
Atap aytqanda, insan huqıq hám erkinliklerin támiyinlew mámlekettiń joqarı maqseti sıpatında belgilenip, insan huqıqlarına tiyisli normalar 3 eseden artıqqa aspaqta.
Aldınǵı Konstituciyamızdıń 18-statyası ámeldegi Konstituciyada 19-statyaǵa tuwrı kelip Ózbekstan Respublikasında insannıń huqıq hám erkinlikleri xalqaralıq huqıqtıń ǵalabalıq tán alınǵan normalarına tiykarlanıp hámde usı Konstituciyaǵa muwapıq tán alınadı hám kepillenedi. Insan huqıq hám erkinlikleri hár kimge tuwılǵanınan baslap tiyisli boladı degen áhmiyetli qaǵıyda belgilenbekte.
Bul qaǵıyda menen insannıń tiykarǵı, tábiyiy hám ajıralmaytuǵın huqıqların támiyinlew mámleket hám jámiyettiiń eń tiykarǵı wazıypası retinde Konstituciya dárejesinde bekkemlenip atır. Usı huqıqlarǵa jasaw huqıqı, erkinlikke bolǵan huqıq, jeke hám turaq-jay qol qatılmaslıǵı, múlk huqıqı, sud qorǵanıwına bolǵan huqıq, sóz erkinligi huqıqı, erkin háreketleniw, jasaw ornın tańlaw, puqaralıqqa iye bolıw, miynet etiw huqıqı, bilim alıw huqıqı, medicinalıq huqıq hám basqa sol sıyaqlılar kiredi.
Insannıń huqıq hám erkinlikleri hár kimga tuwılǵanınan baslap tiyisli bolıwı Ózbekstan aǵza bolǵan insan huqıqlarına tiyisli 80 nen artıq xalıqaralıq hújjetlerde belgilengen. Olar arasında hámme tarepinen tan alınǵan insan huqıqları boyınsha BMShnıń 7 tiykarǵı shártnaması hám olarǵa qosımsha protokollar, YuNESKO, Xalıqaralıq miynet shólkeminiń xalıqaralıq konvenciyaları, xalıq aralıq gumanitar huqıq konvenciyaları, sonday-aq, Islam birge islesiw shólkemi, ǴMDA sıyaqlı regionllıq shólkemlerdiń hújjetleri milliy nızamshılıqtı jánede jetilistiriwde zárúrli áhmiyet kásip etedi.
Insannıń huqıq hám erkinlikleri hár kimga tuwılǵanınan baslap tiyisli boladı degen norma Ispaniya, Italiya, Sloveniya, Shexiya konstituciyalarında da belgilengen.
Qaraqalpaqstan Respublikası
ádillik ministri S.Mambetkadırov