Янгиликлар
23
MEDICINALIQ XIZMETTEN PAYDALANIWDA KIMLER JEŃILLIKKE IYE
Mámleketimizde xaliqqa, ásirese awıllıq orınlardaǵı xalıqqa baslanǵısh medicinalıq-sanitariya járdemin kórsetiw sisteması reformalanıp, respublikaniń barlıq rayonlarında zamanagóy medicinalıq úskeneler hám dári-dármaqlar menen támiyinlengen awıl shıpakerlik punktleri dúzildi.
Bul barısta mámleketimiz tárepinen joqari texnologiyalıq qánigelestirilgen medicinalıq járdem kórsetiwshi medicina shólkemleriniń mámleketlik byudjet qarjları esabınan jeńillikli taypadaǵı adamlarǵa medicinalıq járdem kórsetiliwine ayrıqsha itibar qaratılıp kelingen hám dawam ettirilmekte.
Atap aytatuǵın bolsaq, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2003-jıl 26-fevraldaǵı “Den sawlıqtı saqlaw sistemasın jánede reformalaw ilajları haqqında”ǵı PF-3214-sanlı Pármanı menen “Joqarı texnologiyalıq qánigelestirilgen medicinalıq járdem kórsetiwshi medicina shólkemleri tárepinen Ózbekstan Respublikasınıń Mámleketlik byudjeti qarjları esabınan medicinalıq járdem kórsetiletuǵın jeńillikli taypadaǵı shaxslar dizimi” tastıyıqlandı hám bul dizimge:
‒ balaliqtan mayıplıǵı bolǵan shaxslar;
‒ shin jetimler;
‒ I hám II-topar mayıplıǵı bolǵan shaxslar;
‒ 1941 ‒ 1945-jıllardaǵı urıs áqibetinde mayıp bolǵan shaxslar jáne urıs qatnasıwshıları, sonıń menen birge, olarǵa teńlestirilgen shaxslar;
‒ jasqa tiyisli pensiyaǵa shıqqan islemeytuǵın shaxslar;
‒ 1941 ‒ 1945 jıllardaǵı urıs dáwirinde miynet iskerlik tarawınıń urıs qatnasıwshıları;
‒ Shernobil AESi páleketin tamamlawda qatnasqan shaxslar qatarına kiretuǵın mayıplıǵı bolǵan shaxslar;
‒ baynalminalshı-jawıngerler;
‒ “Sociallıq qorǵaw birden-bir reestri” málimleme sisteması arqalı kem támiyinlengen dep tán alınǵan shańaraqlardıń aǵzaları;
‒ Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanatuǵın dizim boyınsha, 18 jasqa tolmaǵan patologiyali balalar;
‒ shaqiruv komissiyalarınıń jollanbaları boyınsha shaqırıw jasındaǵı (18 ‒ 27 jastaǵı) shaxslar;
‒ Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanatuǵın dizim boyınsha, patologiyali hámledar áyeller;
‒ Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanatuǵın dizim boyınsha, endokrin keselliklerine shalınǵan nawqaslar;
‒ Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanatuǵın dizim boyınsha, jınıslıq jol menen juqtırılatuǵın keselliklerge shalınǵan shaxslar;
‒ Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanatuǵın dizim boyınsha, tuberkulyoz keselligine shalınǵan shaxslar;
‒ Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi tárepinen tastıyıqlanatuǵın dizim boyınsha, onkologiya keselliklerine shalınǵan shaxslar;
‒ dástúrli gemodializ alıwshı nawqaslar, jámi 17 taypadaǵı shaxslar kirgizildi.
Usınıń menen birge xalqtıń salamat awqatlanıwın támiyinlew maqsetinde qabıllanǵan Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2016-jıl 5-fevraldaǵı 31-sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan “Ózbekstan Respublikası Den sawlıqtı saqlaw ministrligi sistemasınıń turaqlı emlew-profilaktika mákemelerinde awqatlanıwdı shólkemlestiriw jáne onıń ushın tólem tólew tártibi haqqında Reje”ge tiykar emlew-profilaktika mákemelerinde:
‒ OIV keselligin juqtırganlar (OITS);
‒ onkologiyalıq kesellikler;
‒ ruwxiy kesellikler;
‒ juqpalı kesellikler;
‒ náshebentlik kesellikleri;
‒ endokrinologiyalıq kesellikler;
‒ nurlanıw keselligine shalınǵan nawqaslar;
‒ maxaw keselligi;
‒ sifilis;
‒ tuberkulyoz keselligi:
‒ tez medicinalıq járdem kórsetiw waqtında nawqaslardıń emlewxanada bolıwı sheklengen múddetleriniń tastıyıqlanǵan standartları boyınsha reanimaciya ilajların hám intensiv terapiyanı talap etiwshi kesellikler hám jaǵdaylar;
‒ dárejesine qaramastan, az qanlılıq keselligine shalınǵan hámledar hayallar hám tuwǵan hayallar;
medicina mákemelerinde:
‒ I hám II-topar mayıplıǵı bolǵan shaxslar;
‒ balalıqtan mayıplıǵı bolǵan shaxslar;
‒ 1941 ‒ 1945-jıllardaǵı urıs áqibetinde mayıplıǵı bolǵan shaxslar hám urıs qatnasıwshıları, sonıń menen birge, olarǵa teńlestirilgen shaxslar;
‒ Chernobil AESindegi apat aqıbetlerin saplastırıwda qatnasıw nátiyjesinde mayıplıǵı bolǵan shaxslar;
‒ 1941 ‒ 1945-jıllardaǵı urıs jılları miynet fronti urıs qatnasıwshısıları;
‒ baynalminalshı jawıngerler;
‒ shın jetimler;
‒ wákillikli organlarda esapta turıwshı jalǵız pensionerler;
‒ 18 jasqa shekemgi balalar, sonıń menen birge orta arnawlı, kásip-óner tálimi mákemeleri oqıwshıları;
‒ shaqiriq komissiyaları juwmaqlarına kóre qorǵanıw isleri bólimleriniń jollanbaları boyınsha 18 jastan 27 jasqa shekemgi shaqiriq jasındaǵılar;
‒ “Ózbekstan Respublikası húrmetli donori” (“Pochetniy donor Respubliki Uzbekistan”) kókirek belgisi menen táǵdirlengen shaxslar;
‒ 1 jasqa shekem balası bolǵan emiziwli analar;
‒ balalar gematologiyasi, onkologiyasi hám klinikalıq immunologiyasi orayında emlenip atırǵan balalarǵa qarawshı shaxslar (ata-ana hám basqalar) awqatlanıw tólewinen azat etildi.
Bunnan tısqarı, biypul medicinalıq járdem kórsetiletuǵın jeńillikli taypadaǵı shaxslar qatarına gripp juqtırıw hám onıń awır tásirlerin basınan ótkiziw qáwipi joqarı bolǵan hámde máwsimnen aldın emlenetuǵın shaxslar da kirgizildi. Yaǵnıy, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2018-jıl 23-iyuldaǵı 567-sanlı qararı menen “Gripp juqtırıw hám onıń awır tásirlerin basınan ótkiziw qáwipi joqarı bolǵan hámde máwsimnen aldın emlenetuǵın shaxslar kontingenti” tastıyıqlanıp, bul kontingentke kirgizilgen jámi 7 taypadaǵı shaxslardan 1 taypadaǵı shaxslar, yaǵnıy “Mehribanlıq” úyleri, kekseler hám mayıplar ushın “Saxavot” internat úyleri, mayıplar hámde mayıp balalar ushın “Muruvvat” internat úyleri, balalar qalashaları, balalar úylerinde, sonıń menen birge, fizikalıq yamasa ruwxıy rawajlanıwda nuqsanı bolǵan balalar ushın qánigelestirilgen tálim mákemelerinde (mektepler, mektep-internatlarda) jasap atırǵan shaxslar kontingenti máwsimnen aldın Ózbekstan Respublikasınıń mámleketlik byudjeti hám nızamshılıqta qadaǵan etilmegen basqa qarjılar esabınan emlenetuǵınlıǵı belgilep qoyıldı.
Sonday-aq, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2020-jıl 4-avgusttaǵı “Xalıqqa mámleketlik sociallıq xızmetler hám járdem usınıw tártip-dástúrlerin avtomatlastırıw boyınsha qosımsha ilajlar haqqında”ǵı PQ-4797-sanlı Qararı menen respublika boylap “Sociallıq qorǵaw birden-bir reestri” málimleme sisteması engizildi hám usı sistema arqali kem támiyinlengen shańaraq retinde dizimge alınǵan shańaraqlarǵa biypul yamasa jeńillikli shártlerde kórsetiletuǵın sociallıq xızmetler hám járdemler dizimi tastıyıqlandı. Usı dizimde kórsetilgen sociallıq xızmetler qatarında kem támiyinlengen shańaraqlardıń mayıplıǵı bolǵan aǵzaları protez ‒ ortopediya úskeneleri menen támiyinleniwine hámde bunday shańaraqlardıń aǵzaları qánigelestirilgen medicina mákemelerinde biypul arnawlı (ambulator yamasa kúndizgi) medicinalıq járdem kórsetiw boyınsha jollama (order) alıwına haqılı bolatuǵınlıǵı belgilendi hám keyishelik xaliqqa joqarı maman qánigelestirilgen medicinalıq járdem kórsetiwde áshkaralıq, ádalatlılıq hám ashıqlıq principlerı tiykarında zamanagóy talaplarǵa juwap beretuǵın nátiyjeli xizmet kórsetiw sistemasın qáliplestiriw, order beriw mexanizmin jetilistiriw hám tolıq sanlastırıw maqsetinde qabıllanǵan Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2021-jıl 28-iyuldaǵı “Den sawlıqtı saqlaw salasında qánigelestirilgen medicinalıq járdem kórsetiw sistemasın jánede jetilistiriw ilajları haqqında”ǵı PQ-5199-sanlı qararı menen 2021-jıl 1-oktyabrden baslap Respublikalıq dárejesindegi akademik V.Vohidov atındaǵı qánigelestirilgen xirurgiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen kardiologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen urologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen kóz mikroxirurgiyasi ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen terapiya hám medicinalıq reabilitatsiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen akusherlik hám ginekologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; akademik Yo.X.Turaqulov atındaǵı qánigelestirilgen endokrinologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen dermatovenerologiya hám kosmetologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen pediatriya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen ftiziatriya hám pulmonologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen travmatologiya hám ortopediya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen neyroxirurgiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; qánigelestirilgen onkologiya hám medicinalıq radiologiya ilimiy-ámeliy medicina orayı; balalar milliy medicina orayı;
2022-jıl 1-oktyabrden baslap Respublikalıq dárejesindegi ilimiy-qánigelestirilgen allergologiya orayı; xirurgiyalıq angionevrologiya qánigelestirilgen orayı; kóz kesellikleri klinikalıq emlewxanası; teri kesellikleri klinikalıq emlewxanası; medicina xızmetkerleriniń kásiplik mamanlıǵın rawajlandırıw orayınıń kóp tarmaqlı klinikasi; Ándijan mámleketlik medicina institutı klinikasi; Samarqand mámleketlik medicina universiteti klinikasi; Tashkent medicina akademiyası kóp tarmaqlı klinikasi; Tashkent medicina akademiyası Úrgenish filialı klinikasi; Tashkent mámleketlik stomatologiya institutı klinikasi; Aralboyi regioni qánigelestirilgen kardiologiya hám kardioxirurgiya ilimiy-ámeliy medicina orayı mámleketlik byudjet qarjları esabınan jeńillikli taypaǵa kiretuǵın shaxslardı elektron málimleme sisteması arqalı esapqa alıwı hám gezek tiykarında emleniwge jiberiw sistemasına ótkerildi.
Usınıń menen birge Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2021-jıl 1-iyuldaǵı 411-sanlı qararı menen “Mútáj shaxslardı protez-ortopediya úskeneleri hám reabilitaciya qılıwdıń texnikalıq quralları menen támiyinlew tártibi haqqında Reje” tastıyıqlandi. Usı Rejege tiykar mútáj shaxslardı protez-ortopediya úskeneleri hám reabilitaciya qılıwdıń texnikalıq quralları menen támiyinlew mámleket tárepinen beriletuǵın qarjılar esabınan qálegen protez-ortopediya úskeneleri hám reabilitatsiya qılıwdıń texnikalıq quralların islep shıǵarıw hám satıw iskerligi menen shuǵıllanatuǵın shólkemlerden tiyisli protez-ortopediya úskeneleri hám reabilitaciya qılıwdıń texnikalıq quralların satıp alıw múmkinshiligin usınıwshı sertifikat arqalı ámelge asırılıwı, eger mayıplıǵı bolǵan shaxstı reabilitaciya qılıwdıń jeke tártiptegi dástúrinde názerde tutılǵan hámde belgilengen tártipte biypul támiyinleniwi kerek bolǵan reabilitaciya qılıwdıń texnikalıq quralı yamasa kórsetilgen xızmetler óz esabınan qaplanǵan bolsa, oǵan quraldıń yamasa xızmettiń bahası muǵdarında belgilengen tártipte kompensaciya tóleniwi belgilep berildi.
Joqarıdaǵılardan tısqarı, hayal-qızlardı basım hám zorlıqshılıqtıń barlıq formalarınan qorǵaw salasındaǵı múnásibetlerdi tártipke salıw maqsetinde qabıllanǵan Ózbekstan Respublikasınıń “Hayal-qızlardı basım hám zorlıqshılıqtan qorǵaw haqqında”ǵı Nızamına tiykar mámleketlik den sawlıqtı saqlaw sistemasın basqarıw shólkemleri hám den sawlıqtı saqlaw mákemeleri tárepinen basım hám zorlıqshılıqtan jábirleniwshilerge hámde olardıń balalarına, sonday-aq hayallardı reabilitatsiya qılıw hám maslastırıw oraylarına keltirilgen basım hám zorlıqshılıqtan jábirleniwshilerge hámde olardıń balalarına baslanǵısh medicinalıq járdem kórsetiw, olardı medicinalıq kórikten ótkeriw, sonıń menen birge basım hám zorlıqshılıqtan jábirleniwshilerdi biypul emlew ilajların ámelge asırılıwı belgilendi.
Mámleketimiz tárepinen den sawlıqtı saqlaw sistemasındaǵı reformalardı jánede tereńlestiriw, respublikada joqarı jáhán talapları dárejesindegi joqarı texnologiyalı qánigelestirilgen medicinalıq oraylardı qáliplestiriw, rawajlanǵan medicinalıq texnologiyalardı keń engiziwdi shólkemlestiriw, finanslıq-ekonomikalıq hám huqıqıy shárt-shárayatlardı jaratıw, xaliqqa joqarı qánigelestirilgen medicinalıq járdem kórsetiwde áshkaralıq, ádalatlılıq hám ashıqlıq principlerı tiykarında zamanagóy talaplarǵa juwap beretuǵın nátiyjeli xizmet kórsetiw sistemasın qáliplestiriw barısında ámelge asırılıwı lazım bolǵan jumıslar dawam ettirilmekte.
A.S.Allamuratov
Taxtakópir rayon ádillik bólimi baslıǵı