Янгиликлар
24
Diniy ekstremizm hám terorizm.
Ekstremizm - (latınsha extremus - oǵada, keskin) jámiettegi sociallıq-siyasiy xarakterdegi mashqalalardı sheshiwde oǵada keskin ilájlar, pikir hám qarawlardı jaqlawshı teoriya hám ámeliyat bolıp tabıladı. Ekstremizm mazmunına kóre diniy hám dúnyalıq, kórinetuǵın bolıwına kóre aymaqlıq, regionlıq, xalıq aralıq sırtqı kórinislerge bólinedi. Ekstremistik qarawlar júdá tereń túbirlerge ie bolıp, olar hesh qashan shegara bilmegan, yamasa dinge sıyınıw, millet, qandayda bir mámleket aymaǵın tán almaǵan. Dúnyalıq ekstremizmniń siyasiy, ekonomikalıq hám ideologiyalıq kórinisleri bolsa, diniy ekstremizm barlıq dinler sheńberinde rawajlanǵan.
Terrorizm túsinigi (latınsha - «terror»- qurquv, qorqınıshlı mánislerin ańlatadı ) málim jawız maqsetler jolında siyasiy gúrestiń jámiette biyqararlıq ornatıwǵa hámde xalıqta hawlıǵıw hám qorqınısh oyatıwǵa qaratılǵan jınayatlı usıl bolıp tabıladı. Bul konsperativ ruhdaǵı shólkemler mámleketti biyqararlıq jaǵdayına keltiriwde sol usıldan paydalanadılar. Terrorizmniń tiykarǵı qásietlerinen biri mınada, ol buzıwǵa qaratılǵanlıq, qoparıӯshilik, qorqıtıw jolı menen óz hukimin ótkerip, húkimetke erisiwde tártipsizlikke alıp keliwshi ideyasınan paydalanıw menen xáraketlenedi.
Ózbekstanda ekstremizm hám terrorizm abayları hám ziyanların basınan keshirgen mámleket esaplanadı. Mámleketimizde bul illetlerge qarsı gúresiw, onıń sebeplerin aldın alıw boyınsha jáhán jámietshiligine ibrat bola alatuǵın dárejede ayrıqsha tájiriybe qáliplesken.
Respublikamızda Prezidentimiz basshılıǵında húkimetimiz tárepinen ekstremizm hám terrorizmge qarsı gúres boyınsha jáhán jámietshiligi ushın órnek bolıwı múmkin bolǵan nátiyjeli jumıslar qatarında tómendegilerdi atap kórsetiliw múmkin:
- Tuwrı joldan aljasqanlardı social reabilitaciya qılıw hám olardı saw turmısqa qaytarıw maqsetinde usı shaxslar menen keń jámietshilikti qosqan halda túsindiriw-profilaktika jumısların sistemalı shólkemlestiriw, olardı arnawlı dizimnen shıǵarıw boyınsha mexanizm jaratıldı. Usı mexanizmniń nátiyjesi retinde hár qıylı isenimlerge isenip, keri tásir etiӯshi ideyalar tásirine túsken 16 mıńnan zıyat puqaralardıń ishki jumıslar shólkemleriniń arnawlı esabınan shıǵarılıwı jámiette úlken unamlı rezonans berdi.
- Jaslardı ilım-bilimge úyretiw, olarǵa islam dininiń adamgershilik mánisi, islam mádeniyatınıń túp qádiriyatların jetkiziw, bilimlendiriw islam táliymatı, ullı babalarımızdıń úlken ruwxıy miyrasların tereń úyreniw, jámiette diniy hám milliy tolerantlıq hám sheriklikti bekkem qarar taptırıw arqalı xalıq, ásirese, jaslarda hár qıylı isenimlerge inanıwshı shaxs ideyalarǵa salıstırǵanda bekkem ruwxıy qorǵaw qabıǵı qáliplestiriw maqsetinde Imom Buxoriy hám Imom Termiziy xalıq aralıq ilimiy-izertlew orayları iskerligi jolǵa qoyıldı. Samarqandda ádis hám sóz ilmi mektebi, Buxarada sufizm mektebi, Qashqadáryada isenim mektebi, Ferǵanada islam huqıqı (fiqhi) ilimiy mektepleri ashıldı. Sonıń menen birge, mámleket basshısı dárejesinde respublikada ámeldegi diniy konfessiya basshıları menen eki tárep baylanıslar shólkemlestirilib, barlıq dinge sıyınıw wákillerine keń múmkinshilikler jaratıp berilip atır.
Hár jılı Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń diniy ekstremizmga qarsı gúres, milletler ara hám konfessiyalar ara sheriklikti jánede kúsheytiwge jóneltirilgen kompleks ilajlar programması qabıl etiledi. Bul baǵdarlama sheńberinde mámleket hám jámietlik shólkemleri, máhelle jıyınlarında, xalıqtıń túrli qatlamları arasında ekstremizm hám terrorizm menen baylanıslı abaylardıń aldın alıwǵa qaratılǵan seminar, ushırasıw hám davra sáubetleri ótkeriw jolǵa qoyılǵan.
Hár qıylı isenimlerge inanıwshı shaxslıq ideyaları tarqalıwın aldın alıw ushın ǵalaba quralları hám basqa informaciya jetkiziw qurallarından nátiyjeli paydalanıwǵa kush berilip atır.
Prezidentimizdiń BMT Bas Assambleyası 72-sessiyasındaǵı shıǵıunda xalıq aralıq terrorizm hám ekstremizmniń túbirin basqa faktorlar menen birge, nadanlıq hám mawasasızlıq qurawı, sol munasábet benen insánlar, birinshi náubette, jaslardıń ideyalogiyasın bilim tiykarında qáliplestiriw hám tárbiyalaw eń zárúrli wazıypa ekenine itibar qaratıldı.
“Ekstremizm ideyaları tásirine túsip qalǵan, tuwrı joldan aljasqan puqaralar social reabilitaciyadan ótkerilip atır, olardı jańa turmısqa qaytarıw ushın zárúr sharayatlar jaratılıp kelinbekte.
Dúnyada terrorizm abayları, ásirese, sońǵı jıllarda kúsheyip baratırǵanı olarǵa qarsı, tiykarlanıp, kúsh isletiw jolı menen gúresiw usılı ózin aqlamaytarǵanlıǵınan dárek beredi.
Bunda kóbinese abaylardı keltirip shıǵarap atırǵan tiykarǵı sebepler menen emes, bálki olardıń aqıbetlerine qarsı gúresiw menen sheklenip qılınbaqda. Sol munasábet menen adamlar, birinshi náubette, jaslardıń ań sezimi raӯajlanıuın bilim tiykarında qáliplestiriw hám tárbiyalaw eń zárúrli wazıypa bolıp tabıladı.
Nókis rayonı YuXKO baslıǵı M. Utepbergenov