Янгиликлар
15
Balanıń shańaraqta jasaw hám tárbiyalanıw huqıqı.
Bala-«Bala huqıqları kepillikleri tuwrısında»ǵı Ózbekstan Respublikası Nızamınıń 3-statyasına tiykar, 18 jasqa shekemgi bolǵan shaxs. Bala huqıqları-bul ırqı, jınısı, tili, dini, tuwılǵan jayı, milliy hám sociallıq kelip shıǵıwı, múlkiy hám basqa jaǵdaylarınan qattı názer, hesh bir kemsitiwsiz hár bir bala iye bolıwı kerek bolǵan huqıq hám erkinligi.
Bala perzent hám fizikalıq shaxs sıpatında bir qansha huqıqlarǵa iye. Ózbekstan Respublikası Shańaraq Kodeksiniń 65 statyasında «Balanıń shańaraqta jasaw hám tárbiyalaniw huqıqı» belgilengen, yaǵnıy hár bir bala shańaraqta jasaw hám tárbiyalanıw, óz ata-anasın biliw, olardıń ǵamxorlıǵınan paydalanıw, olar menen birge jasaw huqıqına iye. Sonıń menen birge bala óz ata-anası tárepinen tárbiyalanıwı, óz mápleriniń támiyenleniwi, hár tárepleme kamal tabıwına, insaniylıq qádir-qımbatın húrmet qılınıw huqıqlarına iye. Balanıń óz ata-anası menen bir shańaraqta jasawı hám tárbiyalanıwı ushın, ol eń dáslep óziniń ata-anasın biliwi kerek. Balanıń atası yaki anası degende, nızamlı nekede turǵan erkek hám hayal yaki nızam menen belgilengen tártipte atalıǵı yaki analıǵı anıqlanıp, puqaralıq halatı aktlerin jazıw dápterinde balanıń atası hám anası sıpatında dizimge alınǵan shaxslar túsiniledi. Ayırım jaǵdaylarda, (máselen, bala tawıp alınǵan bolsa yaki ol perzentlikke alınǵan bolıp, bul nárse sır saqlansa) bala ushın óz ata-anasın biliw huqıqınan paydalanıw imkaniyatı bolmaslıǵı múmkin. Hár bir bala shańaraqta ata-anası ǵamxorlıǵınan paydalanıw huqıqına iye degende, balanı azıq-awqat, emletiw, kiyim-kenshek, oqıw quralları há onıń jasawı hám bilim alıwı ushın zárúr bolǵan nárseler menen támiyenlengen bolıwı názerde tutıladı.
Balanıń ata-anası bolmaǵanda yaki olar ata-analıq huqıqınan ayrılǵanda hám bala ata-ana qaramaǵınan ayrılǵan jaǵdaylarda, onıń shańaraqta tárbiyalanıw huqıqı qáwenderlik hám ǵamxorlıq organı tárepinen belgilenedi. Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 77 statiyası, ekinshi bóliminde «Mámleket hám jámiyet jetim balalardı hám ata-analarınıń qaramaǵınan ayrılǵan balalardı baǵıw, tárbiyalaw hám bilim alıwın, salamatlıǵın, tolıq hám hár tárepleme kamal tabıwın támiyenleydi» delingen. Sonday aq, bala óz huqıqı hám nızamlı máplerin qorǵaw huqıqına iye. Balanıń huqıqı hám nızamlı máplerin qorǵaw onıń ata-anası (olardıń ornın basıwshı shaxslar), qáwenderlik hám ǵamxorlıq organı, prokuror hám sud tárepinen ámelge asırıladı. Ata-ana óz balasınıń nızamlı wákilleri esaplanadı, hámde hár qanday yuridik hám fizikalıq shaxslar menen bolǵan múnásiybetlerde, sudda ayrıqsha wákilliksiz olardıń huqıqların hám máplerin qorǵaydı. Balanıń nızamlı wákilleri-«Bala huqıqları kepillikleri tuwrısında»ǵı Ózbekstan Respublikası Nızamınıń 3-statyasına tiykar, ata-anaları, perzentlikke alıwshılar, qáwenderleri hám ǵamxorshıları esaplanadı.
Kegeyli rayonı ádillik bólimi
PHAJ bólimi baslıǵı I.Erjanova