Янгиликлар
21
Mápler soqlıǵısıwı
Búgingi kúnde korrupciya mashqalasına dunyanıń derlik hár bir mámleketinde qarama-qarsı keliw múmkin. Korrupciya sońǵı jıllarda xalıq aralıq kólemde transmilliy jınayat sıpatında keń túrde dodalanıp atırǵan mashqalalardıń biri bolıp tabıladı.
Atap ótiw kerek, korrupciya keltiretuǵın ziyan barlıq mámleketler ushın teń bolıp, usı illet mámlekettiń túrli tarawlarına, atap aytqanda siyasiy, ekonomikalıq, social, materiallıq iskerlik tarawılarında ámelge asırılıp atırǵan reformalarǵa hám de mámlekettiń xalıq aralıq maydan daǵı imidji hám investisiyasına óziniń unamsız tásir kórsetedi. Sol sebepli, rawajlanǵan mámleketlikler tárepinen korrupciyaǵa qarsı gúresiwde nátiyjeli usıllar hám mexanizmlerdi anıqlaw jáne onı ámeliyatqa engiziw boyınsha bir qatar jumıslar ámelge asırılıp atır.
Buǵan baylanıslı bolǵan mápler soqlıǵısıwına óz aldına toqtap ótiw kerek.
Búgingi kúnde aldaǵı sırt el mámleketlerdiń korrupciyaǵa qarsı nátiyjeli gúres alıp barıw processinde qollanıp atırǵan usıllardan biri bul mámleket xizmetkerleriniń mal-múlki, dáramatları hám de úlken kólem degi ǵárejetlerin deklarasiya qılıwdıń májburiy etip belgilengenligi bolıp, bunda gózlengen tiykarǵı maqset lawazımlı shaxslardıń nızamǵa qarsı dáramat alıwın aldın alıw hám mápler soqlıǵısıwın saplastırıwdan ibarat bolıp esaplanadı. Mámleket xızmetinde bul maxanizim búgingi kúnde 150 den artıq mámlekette qollanılıp atırǵanlıǵı sózimizdiń ayqın mısalı bolıp esaplanadı.
Atap ótiw kerek, mámleket xizmetkerleriniń múlkshilik deklarasiya sisteması korrupciyanıń aldın alıw, nızamǵa qarsı bayıw hám mápler soqlıǵısıwın anıqlawdıń qúdiretli quralı bolıp tabıladı. Jáhán banki maǵlıwmatlarına kóre, Evropa qawipsizlik hám sheriklik shólkemine aǵza mámleketlerdiń kópshiliginde aktivlerdi deklaraciyalawdıń keń jámiyetshilik ushın áshkaralaw sisteması jolǵa qoyılǵan. Korrupciyaǵa qarsı ámeldegi xalıq aralıq standartlar, atap aytqanda, BMSHniń Korrupciyaǵa qarsı konvensiyasi hám basqa bir qatar huqıqıy hújjetlerde mámleket xizmetkerleri tárepinen aktivlerdiń daǵaza etiliwi korrupciyaǵa qarsı nátiyjeli qural ekeni tán alınǵan.
Mámleket organı hám shólkemlerinde mápler soqlıǵısıwına shek qoyıwdıń shólkemlestirilgen-huqıqıy tiykarları engiziliwi hazırǵı kúnniń eń baslı máselesi bolıp kelmekte. Usı mexanizm mámleket xızmeti sistemasında korrupciyanıń aldın alıwda nátiyjeli usılı bolıp esaplanadı. Hár qanday mápler soqlıǵısıwı jaǵdaylardaǵı kolliziyalar nızamlılıq hám mámleket institutlarına bolǵan isenimdi tómenletiw hám de insanlarda mámleket iskerligi natiyjeliligine unamsız pikirdi sáwlelendiriwdi qáliplestiredi. Sol sebepli mápler soqlıǵısıwınıń aldın alıwda nátiyjeli sistemasın jaratıw, buǵan baylanıslı keń kólemli xalıq aralıq sheriklikti jolǵa qoyıw hám sırt el tájiriybesın úyreniw arqalı bul baǵdardaǵı standartlardı milliy nızamshılıq hám ámeliyatqa eńgiziw keń áhmiyetke iye esaplnadı. Jáhán ámeliyatında “mápler soqlıǵısıwı” atamasına tiyisli túrli tariypler bar. Bıraq, olardıń mazmun-mánisi bir-birine jaqın, yaǵnıy lawazımlı shaxstıń mámleket minnetlemesi hám jeke mápleri ortasındaǵı qarama-qarsılıq - jeke mápdarlıq lawazımlı shaxstıń xızmet wazıypaları hám minnetlemelerin kerek dárejede orınlawǵa tásir kórsetiw sıpatında kórinedi.
Haqıyqattan da, mápler soqlıǵısıwı menen baylanıslı máselelerge qarsı gúresiwdıń huqıqıy tiykarları anıq belgilengen. Mápler soqlıǵısıwı túsinigine anıq tariyp berilgen bolıp, oǵan kóre, mápler soqlıǵısıwı mámleket shólkemi jumısshısınıń, onıń jaqın tuwısqanlarınıń hám oǵan baylanıslı adamlardıń jeke mápleri menen puqaralardıń, shólkemniń yamasa mámlekettiń huqıqları hám nızamlı mápleri ortasında qarama-qarsılıq júzege kelgen yáki júzege keliwi múmkin bolǵan jaǵday, dep kórsetilgen.
Mámleket shólkemi xızmetkerleri mápler soqlıǵısıwın tártipke salıw boyınsha kórilgen sharalar ústinen joqarı turıwshı mámleket shólkemine, Korrupciyaǵa qarsı gúresiw agentligine yamasa sudqa shaǵım qılıw huqıqına iye ekenligi hám mámleket shólkemi xızmetkerleri ámeldegi mápler soqlıǵısıwında óziniń jumıs júrgiziwindegi hújjetler boyınsha qarar qabıl etiliwinen aldın tikkeley basshısına yamasa arnawlı bólindine xabar beriwi kerek. Bunnan tısqarı, mámleket shólkeminiń basqa xızmetkerleri boyınsha ózine málim bolǵan mápler soqlıǵısıwı haqqında xabar beriwi májburiy etip belgilengen.
Juwmaqlastırıp aytqanda, mápler soqlıǵısıwın tártipke salıw boyınsha qabıl etilip atırǵan qaǵıydalar, eń awele insan huqıq hám erkinlikleri, olardıń máplerin qorǵaw, olarǵa múnasip jasaw shárayatın támiyinlew bolıp esaplanadı.
Taxtakópi rayonı Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı Pirnazarov Janibek Seytbekovich.