Янгиликлар
14
Konstitutsiyalıq reformalar
Ózbekstan Respublikası Konstitutsiyası mámlekettiń júzi, onıń abıroyı, elimizdiń huqıq sistemasınıń negizi bolıp esaplanadı. Tiykarǵı nızamımız xalıqtıń arzıw úmitlerin júzege shıǵarıp, insan huqıqların hám mámleket suvereniteti prinsiplerin bekkemlep, házirgi hám keleshek áwladlar aldına joqarı juwapkershilikti qoyadı.
Ózbekstan Respublikası Konstitutsiyası on ekinshi shaqırıq Ózbekstan Respublikası Joqarı Keńesiniń on birinshi sessiyasında 1992-jıl 8-dekabrde qabıl etilgen.
Konitutsiyaǵa kóre, Ózbekstan – Prezidentlik basqarıw túrindegi respublika bolıp esaplanadı. Konitutsiyada mámleketti, jámiyetti rawajlandırıwdıń demokratik belgilerin belgilep berilgen bolıp, onda xalıq mámleket hákimyatınıń birden bir deregi bolıp esaplanatuǵınlıǵı kórsetilip ótilgen. Konstitutsiya joqarı yuridikalıq kúshke iye bolıp, Prezident konitutsiyaǵa, nızamlarǵa tiykarlanıp respublikanıń barlıq aymaqlarında majburiy kúshke iye bolǵan parmanlar, qararlar, biylikler qabıl etedi.
Respublikamızda mámleket hákimyatı xalıq máplerin kózlep, konstitiutsiya hámde onıń tiykarında qabıl etilgen nızam-qaǵıydalar wákilik bergen mákemeler tárepinen ámelge asırılıwı, respublikada demokratiya ulıwmalıq insanıylıq prinsiplerge tiykarlanıwı, insannıń ómir súriw, jasaw erkinligi, qádir qımbatı hám basqada qol qatılmaslıq huqıqları joqarı qádiriyat bolıp esaplanıwı Ózbekstan Respublikasınıń konstitutsiya hám nızamlarda bekkemlenip qoyılǵan.
Konstitutsiyamizda puqaralarımızdı Ózbekstan aymaǵında hámde mámlekettıń tısqarısındada qorǵaw hám olarǵa qáwenderlik etiw, olardıń jasaw huqıqı hár bir insannıń úzlilsiz huqıqı ekenligi, hesh kimdi nızamǵa tiykarlanbaǵan halda qamaqqa alıw yaki qamaqda saqlanıwı múmkin emesligi, jámiyet hám mámleket islerin basqarıwda tikkeley óz wákillikleri arqalı qatnasıw huqıqına iye ekenligi, múlikke iye bolıwı, miynet etiwi, dem alıwı, bilim alıwları kepillengen.
Hár bir mámleket rawajlanıp barar eken, barlıq tarawlarda tereń reformalar ótkerip, xalıqtıń jaqsı jasaw tárizin támiyinleydi hám bul jolda nızamlardı qabıl etiw, olarǵa ózgerisler kirgiziw hátteki tiykarǵı nızamǵa da ózgerisler kirgiziw tábiyiy jaǵday hám zaman talabı bolıp esaplanadı. Usı talaplardan kelip shıǵıp, konstitutsiyaǵa ózgerisler kirgiziw ushın arnawlı komissiya dúzilgen hám 26-mayda bul komissiyanıń 1-májilisi bolıp ótti. Konstitutsiyanı reformalaw boyınsha dúzilgen arnawlı komissiya “Ózbekstan Respublikasınıń Konstitutsiyasına ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı Konstitutsiyalıq nızam joybarın tayarlandı.
Házirgi waqıtta Ózbekstan Respublikası Konstitutsiyasına kirgizilip atırǵan ózgerisler «insan-jámiyet-mámleket» prinsipine tiykarlanǵan bolıp, milliy Konstitutsiyalıq ózlikti sáwlelendiredi hám ámeldegi Konstitutsiyanıń barlıq bólimlerine túpkilikli ózgerisler kirgiziliwdi názerde tutadı.
Atap aytqanda, Konstitutsiyanıń 1-statyasında “Ózbekstan - suverenlili demokratiyalıq respublika” sózleri, Ózbekstan - suverenlili respublika, huqıqıy, sosial, dúnyalıq, demokratiyalıq mámleket dep ózgertiliwdi názerde tutadı.
Sonıń menen birge Konstitutsiyanıń 13-statyası keńeyttirilip, oǵan “Insanǵa qarata huqıqıy tásir sharası mámleket organı tárepinen gózlenetuǵın nızamlı maqsetke erisiw ushın jetkilikli bolıwı hámde mápdar shaxslarǵa múmkinshiligi bolǵansha qıyınshılıq tuwdırmaslıǵı hám insannıń mámleket shólkemleri menen óz-ara múnásebetlerinde nızamshılıqta júzege keletuǵın, saplastırıp bolmaytuǵın barlıq qarama-qarsılıqlar insan paydasına sheshiliwi boyınsha” qaǵıydalar qosılıwı kútilmekte. Sonday-aq, insannıń jeke, siyasıy, ekonomikalıq hám sosiyallıq huqıqlarına tiyisli qaǵıydalarǵa insan huqıqları hámme nárseden ústin prinsip tiykarında jańa qaǵıydalar menen tolıqtırıwda názerde tutılǵan.
Sonıń menen birge isbilermenlerdıń huqıq hám máplerin konstitutsiyalıq qaǵıydalar menen qorǵaw da názerden shette qalmaǵan.
Juwmaqlap aytqanda, tiykarǵı nızamımızǵa kirgiziliw usınılıp atırǵan konstitutsiyalıq qaǵıydalar eń áwele insan huqıq hám erkinlikleri, olardıń máplerin qorǵaw hám olarǵa múnásip jasaw shárayatların támiyinlew, elimizdiń suvereniteti hám onıń máplerin qorǵaw jolında ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń huqıqıy tiykarı bolıp xızmet etedi.
Taxtakópir rayonı Yuridikalıq xızmet kórsetiw
orayı bas yuriskonsultı D.Shaxanov