Янгиликлар
13
Tutınıwshılar qanday huqıqlarǵa iye?
Kóplegen mámleketlerdiń Konstitusiyasında tutınıwshılar huqıqların mámleket tárepinen qorǵalıwı kepillengen. Yaǵnıy, mámleket, óz puqaraların sapalı hám qawipsiz ónimler, xızmetler hám jumıs orınları menen támiyinlew ushın barlıq múmkinshiliklerdi amelge asıradı.
Bul baǵdarda búgingi kúnde mámleketimiz tárepinen tutınıwshılardıń huqıqların qorǵaw tarawında nátiyjeli siyasatti ámelge asırıw boyınsha zárúrli ilajlar ámelge asırılıp atır. Sonıń ishinde Ózbekstan Respublikasınıń 1996-jıl
26-ápirel kúngi «Tutınıwshılardıń huqıqların qorǵaw haqqında»ǵı 221-I-sanlı nızamı ham O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiniń 2019-jıl 11-sentyabrdegı PP-5817-sanlı “Tutınıwshılar huqıqların qorǵawdıń huqıqıy hám institutsional sistemasın túpten janede jetilistiriw shata-ilajlar haqqında” ǵı Pármanı qabıl etildi. Bul nızam hám párman menen tutınıwshılardıń huqıqların qorǵaw tarawında nátiyjeli siyasatti ámelge asırıw hám tutınıwshılar huqıqların qorǵawdıń milliy sisteması jaratıldı.
Tutınıwshı degende biz payda shıǵarıp alıw menen baylanıslı bolmaǵan halda jeke tutınıw yamasa basqa maqsetlerde ónim satıp alıwshı, jumıs, xızmetlerge buyırtpa beriwshi yamasa sol niyette bolǵan puqara (fizikalıq shaxs)nı túsinemiz.
Tutınıwshılardıń huqıqları hám mápleri “Tutınıwshılardıń huqıqların qorǵaw haqqında”ǵı nızamnıń 4-statyasında belgilep qoyılǵan bolıp, oǵan kóre tutınıwshılar;
- Tovar haqqında, onı islep shıǵarıwshı haqqında isenimli hám tolıq maǵlıwmat alıwǵa, tovar, jumıs yamasa xızmetti erkin tańlawǵa hám onıń tiyisli dárejede sıpatlı bolıwın talap qılıwǵa sonday-aq tovar, jumıs, xızmettiń qáwipsiz bolıwın talap etiwge;
- qarıydar ózi satıp alǵan ónim, jumıs, xızmetler sanitariya-gigiena, sonday-aq, radiologiya, epidemiyaǵa qarsı talaplarǵa hám ámeldegi basqa normalar hámde qaǵıydalarǵa ámel etken halda islep shıǵarılǵan yamasa orınlanǵanlıǵına hám onıń ómiri, den sawlıǵı, qorshaǵan-ortalıq ushın qawipsiz bolıwına, sonıń menen birge, onıń mal-múlkine zıyan jetkizbewine kepillik beriliwin talap etiwge;
- satıwshı, islep shıǵarıwshı yamasa orınlawshı tárepinen jetkizilgen zıyannıń qaplanıwın talap qılıwǵa, hámde tutınıwshılardıń jámiyet birlespelerin dúziw huqıqları kepillengen.
Sonday aq tutınıwshılar huqıqları buzılǵan jaǵdayda sudqa múráját etiwge haqlı bolıp, dawalar, eger nızamlarda basqasha qaǵıyda belgilenbegen bolsa, juwapker yamasa tutınıwshı jaylasqan orındaǵı yamasa ziyan jetkizilgen orındaǵı sudqa múrajat etiwge haqlı bolıp esaplanadı. Tutınıwshılar óz huqıqlarınıń buzılıwı menen baylanıslı dawalar boyınsha, sonday-aq, ónım, jumıs yamasa xızmetler qáwipsiz bolıwı olardıń sıpatı ústinen qadaǵalawdı ámelge asırıwshı mámleketlik organlarǵa, tutınıwshılardıń jámiyet birlespelerine múrajáát etiwge, hámde tutınıwshılardıń máplerin gózlep qozǵatılatuǵın dawalar boyınsha mámleketlik bajı tólewden azat etilgenligi belgipep qoyılǵan.
Juwmaqlastırıp aytqanda, qabıl etilip atırǵan qaǵıydalar, eń awele insan huqıq hám erkinlikleri, olardıń máplerin qorǵaw, olarǵa múnasip jasaw shárayatın támiyinlew bolıp esaplanadı.
Taxtakópir rayonı Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı bas yuriskonsultı T.D.Tleubaev