Янгиликлар
20
Nızamshılıqta belgilengen hayal-qızlardıń huqıqları
Ózbekstan ǵárezsizlikke eriskennen keyin, hayallar huqıqların qorǵaw boyınsha birinshi qádemlerinen biri bul - Ózbekstan Respublikası Konstituciyasiniń 46-statyasında: “Hayal-qızlar hám er adamlar teńdey huqıqlarǵa iye” - dep tán alınıwı boldı. Bunıń menen mámleketimizde hayallar jámiettiiń aktiv aǵzası retinde barlıq tarawlarda keń qatnasıwı belgilep qoyıldi. Bul dáwir ishinde mámleketimizde hayal-qızlardıń huqıqları hám erkinliklerine kepillik beriw, olarǵa kóplegen tarawlarda jeńillikler beriwdi názerde tutatuǵın bir qansha normativ-huqıqıy hújjetler qabıllandı.
Atap aytqanda, 2019-jıl 7-martda Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Hayal-qızlardıń miynet huqıqları kepilliklerin jáne de kúsheytiw hám isbilermenlik iskerligin qollap-quwatlawǵa tiyisli ilajlar haqqında”gi PQ-4235-sanlı Qararı qabıl etilgen.
Bul sheshimge tiykarınan, 2019-jıl 1-maydan baslap hayallar miynetin arnawlı bir tarawdıń yamasa kásiplerde qóllaw boyınsha qadaǵan etiw biykar etildi; usınıslıq xarakterdegi hayallar sawlıgına unamsız tásir etiwi múmkin bolǵan tarawdıń yamasa kásipler dizimi tastıyıqlandi; bala kútimlew demalısınıń keminde úsh ayı áke tárepinen paydalanılǵan táǵdirde, áke yamasa anadan birine Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 234-statyası tártibinde qosımsha bir ay tolıqlanatuǵın bala kútimlew dem alısı beriletuǵın boldı; eki jasqa tolmaǵan perzentin tárbiyalaytuǵın ata-analardıń birine olardıń jumıs waqtındaǵı dem alıw hám awqatlanıw, balanı awqatlantırıw ushın beriletuǵın tánepisler esabınan is beriwshi menen kelisilgen halda kún dawamında paydalanilatuǵın tánepis waqtın belgilew huqıqı beriletuǵın boldı; hayallardıń pensiya jasına tolǵanlıǵı yamasa nızam hújjetlerine muwapıq jasqa tiyisli mámleket pensiyasın alıw huqıqı payda bolǵanlıǵı sebepli olar menen dúzilgen múddetsiz miynet shártnamasın 60 jasqa tolǵanga shekem yamasa múddetli miynet shártnamasın múddeti tamam boliwina shekem is beriwshiniń usinisi menen bıykarlaw qadaǵan etiledi; er adam hám hayallar huqıqları teńliginiń buziliwi menen baylanıslı islerdiń sudda kórip shıǵilıwında hayallarǵa advokatlar tárepinen kórsetiletuǵın yuridikalıq xızmet ushın aqsha olardıń qálewine kóre mámleket esabınan tóleniwi belgilendi.
Bunnan tısqarı, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2020-jıl 23-iyundaǵı 402-sanlı qararı menen “Joqarı oqıw orınlarında qosımsha mámleket granti tiykarındaǵı qabıl kórsetkishleri sheńberinde mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlarǵa tańlawda qatnasıw ushın usınısnama beriw hám olardı oqıwǵa qabıllawdı shólkemlestiriw tártibi haqqında”gi Nızam tastıyıqlanǵan bolıp, bul nızamda joqarı oqıw orınlarında qosımsha mámleket granti tiykarındaǵı qabıl kórsetkishleri sheńberinde mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlarǵa tańlawda qatnasıw ushın usınısnama beriw hám olardı oqıwǵa qabıllawdı shólkemlestiriw rejimin belgileydi.
Bul qaǵıydaǵa kóre, mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlarǵa joqarı oqıw orınlarına kiriwde mámleket granti tiykarındaǵı qabıl sheńberindegi tańlawda qatnasıw ushın usınısnama tómendegi kriteryalar tiykarında beriledi:
- kem támiyinlengen shańaraqlardaǵı hayal-qızlar;
- to'liqsiz shańaraqta tárbiyalanıp atırǵan, yaǵnıy ákesi yamasa anası yoxud olardıń ekewi de opat etken social qorǵawǵa mútáj qızlar;
- turmush o'rtog'I opat etken, jas óspirim perzentin jalǵız tárbiyalayotgan social qorǵawǵa mútáj hayallar ;
- mayıp perzenti bar mútajligi bar shańaraqlar daǵı hayal-qızlar;
- 2 hám odan artıq perzentin tárbiyalayotgan, aǵayınlarınan bólek jasap atırǵan jalǵız hayallardıń qız perzentleri;
- ata-analarınan biri yamasa hár ikkisi da I yamasa II topar mayıplıǵı bolǵan mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlar.
Usınısnama alıw ushın rayon (qala ) máhelle hám shańaraqtı qollap-quwatlaw bólimlerine elektron formada murajet etiledi.
Usınıń menen birge, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2021-jıl 5-mart daǵı “Hayal-qızlardı qollap-quwatlaw, olardıń jámiyet turmısındaǵı aktiv qatnasın támiyinlew sistemasın jáne de jetilistiriw ilajları haqqında”gi PQ-5020-sanlı Qararı qabıl etilip, bul qararǵa tiykarınan tiyisli programmalardı tabıslı ózlestirgen hayal-qızlarǵa hár bir máhállede máhellebay islew boyınsha biriktirilgen hákim járdemshisiniń usınısına kóre, isbilermenlik iskerligin jolǵa qoyıw ushın 3 jılǵa shekem múddet hám 6 ayǵasha jeńillikli dáwir menen jıllıq 14 procent stavkada 33 million swmǵa shekem bolǵan muǵdarda kreditler ajratıladı.
Sonıń menen birge, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2021-jıl 17-sentyabrdegi 585-sanlı Qararı menen tastıyıqlanǵan “Ata-anası yamasa olardıń birinen ayrilgan mútáj qızlar, baǵıwshisi joq jalǵız hayallar joqarı tálim alıwın materiallıq tárepten qollap-quwatlaw tártibi haqqında”gi Qararǵa tiykar, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, wálayatlar hám Tashkent qala hákimlikleri 2021/2022 oqıw jılınan baslap hár jılı ózleriniń aymaqlarından oqıwǵa kirgen 25 danadan hám de 2 — 4-kurslarda oqıp atirǵan 75 dana (hár bir kurstan — 25 danadan ), jámi 100 dana hayal-qızlar ushın jergilikli byudjettiń qosımsha dárekleri esabınan bazalıq tólew-kontrakt summasın tórt oqıw jılınıń juwmaqlanıwına shekem tolep beredi.
Sonıń menen birge, usı jıldıń 9-fevral kúni Ózbekstan Respublikasınıń “Puqaralardıń hám isbilermenlik subyektleriniń huqıqları kepillikleri jánede kúsheytiriliwi munasábeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”gi O'RQ-752-san nızamı qabıllandı. Bul nızamǵa tiykar Ózbekstan Respublikasınıń Miynet kodeksiniń 234-statyası besinshi bólimine ózgeris kiritilip, oǵan kóre balanı kútimlew demalısınıń jumıs stajına qosılatuǵın dáwiri 6 jıl etip belgilendi.
Shımbay rayonı Ádillik bólimi
yuridikalıq xızmet kórsetiw
orayı bas yuriskonsultı E.Adilov